مقدمه و هدف: کلیماتیس از گیاهان زینتی و دارویی است که تکثیر و ازدیاد آن از اهمیت زیادی برخوردار است. در این پژوهش اثر تنظیم کننده های رشد بر ریشه زایی و رشد گیاه در شرایط کشت درون شیشه ای بررسی گردید.روش تحقیق: به منظور بررسی ریز ازدیادی کلیماتیس تاثیر هورمون های NAA (نفتالین استیک اسید) در غلظت های (0، 0.4، 0.5 و 0.6 میلی گرم در لیتر) و IBA (ایندول بوتیریک اسید) در غلظت های (0، 0.4، 0.5 و 0.6 میلی گرم در لیتر) با استفاده از کشت ریز نمونه های جانبی و انتهایی در شرایط درون شیشه ای حاوی محیط کشت پایه موراشیگی و اسکوگ (MS) بررسی گردید.نتایج و بحث: نتایج نشان داد که غلظت های مختلف اکسین بر رشد گیاهچه های درون شیشه معنی دار بود؛ به طوری که بیشترین درصد ریشه زایی و تعداد شاخه در گیاه شاهد مشاهده شده است. نتایج به دست آمده نشان داد که با اضافه نمودن هورمون به محیط کشت، ریشه زایی کاهش یافت. بیشترین کاهش با اضافه نمودن 0.6 میلی گرم در لیتر هورمون NAA به محیط کشت MS مشاهده گردید. هم چنین استفاده از ریز نمونه های جانبی بر تعداد شاخه گیاه تاثیر معنی داری داشت و موجب افزایش تعداد شاخه گیاه گردید.توصیه کاربردی/ صنعتی: نتایج این تحقیق تاثیر مثبت ریز نمونه های جانبی و محیط کشت بدون هورمون را در افزایش ریزازدیادی کلیماتیس نشان داد.

به طور معمول افزایش گل صد تومانی علفی با روش تقسیم نیساگ (ساقه زیرزمینی) صورت می گیرد که تعداد گیاهان حاصله از این روش اندک می باشد. یکی دیگر از راه های افزایش گل صد تومانی علفی افزایش با بذر می باشد. که به دلیل وجود خفتگی ور لپه با مشکل رو به رو بوده و 3 تا 7 سال طول می کشد تا دانهال های حاصله به گل بروند که نشانگر دوره نونهالی طولانی و نامطلوب این گل می باشد. بنابراین، استفاده از فنون کشت بافت می تواند تاثیر زیادی در افزایش این گیاه مهم و ایجاد گیاهان عاری از ویروس داشته باشد. پژوهشی در سال های 1379 تا 1381 برای دستیابی به بهترین محیط کشت بافت گل صد تومانی علفی انجام شد. ریز نمونه هایی از قسمت های مختلف گل صد تومانی (منایگره، ساقه، برگ، دمبرگ و نیساگ) برای ریز افزایی مورد استفاده قرار گرفتند. پس از گندزدایی اولیه، برای باززایی شاخساره از میانگره، از محیط کشت تمام غلظت موراشیگی و اسکوگ (MS) و تنظیم کننده های رشد بنزیل آذنین (BA) و کینتین (Kin) با غلظت های 0 تا 2 میلی گرم در لیتر استفاده شد. همچنین از جیبرلیک اسید (GA3) و ایندول بوتیریک اسید (IBA) هر کدام به میزان 0.1 میلی گرم در لیتر برای افزایش پرآوری استفاده گردید. نمونه های کشت شده در 16 ساعت روشنایی 1.5 کیلو لوکس و دمای میانگین 25 درجه سانتی گراد قرار گرفتند. در تیمارهای ریشه زایی از محیط کشت نیم غلظت MS و هورمون های IBA در غلظت های 0 تا 2 میلی گرم در لیتر و نفتالین استیک اسید (NAA) و دری کلروفنوکسی استیک اسید (2,4-D) در غلظت های 0 تا 1 میلی گرم در لیتر استفاده شد. گیاهان در دو تیمار روشنایی یا تاریکی قرار گرفتند. برای پینه زایی قطعه های ساقه و برگ از محیط کشت تمام غلظت MS و ترکیب های مختلفی از تنظیم کننده های رشد 2,4-D، BA و NAA در غلظت های 0 تا 1 میلی گرم در لیتر استفاده شد. بهترین تیمار برای پرآوری شاخساره، تیمار BA به غلظت 1.4 میلی گرم در لیتر به همراه GA3 با غلظت 0.1 میلی گرم در لیتر بود. محیط کشت MS همراه با BA و NAA هر کدام به میزان 0.5 میلی گرم در لیتر و 2,4-D به میزان 0.1 میلی گرم در لیتر در تمامی ریز نمونه های ساقه باعث پینه زایی گردید. تیمارهای مختلف ریشه زایی در این پژوهش پس از 3 ماه به ریشه زایی منجر نشد و به پژوهش های بیشتری نیاز دارد.

هدف از اجرای این پروژه یافتن یک روش سریع تکثیر غیر جنسی برای پایه های ملچ (Ulmus glabra) بالغ موجود در جنگلهای شمال می باشد این گیاه به علت آلوده شدن به بیماری موسوم به مرگ نارون در خطر انقراض است. برای دستیابی به نحوه تکثیر از طریق کشت بافت. جوانه های سه پایه به عنوان سه ژنوتیپ ملچ از جنگلهای شمال (واز و شفاورد) برداشت شد. یک پایه جوان در فاز زایشی بودند. نمونه های گرفته شده از این گیاهان در محیط کشت DKW حاوی مقدارهای مختلف هورمونهای IBA و BA کشت شد. نحوه ضد عفونی نمودن جوانه ها، مقدار کالوس تولید شده در محیط، شاخه زایی، ریشه  زایی، طویل شدن شاخه ها سازگاری و انتقال به مزرعه مورد بررسی قرار گرفت. بهترین روش برای ضد عفونی کردن، قرار دادن جوانه ها به مدت 5 دقیقه در الکل اتیلیک 70 درصد و سپس استفاده از محلول هیپوکلریت سدیم 2 درصد به مدت 25 دقیقه بود. در کلیه مراحل تکثیر مقداری کالوس توسط نمونه ها تولید شد و افزایش غلظت BA منجر به افزایش مقدار کالوس تولید شده گردید. بهترین محیط کشت برای شاخه زایی محیط کشت پایه DKW حاوی 1 میلی گرم در لیترBA=Benzyl amino purin و 0/1 میلی گرم در لیتر (Indolacid)وIBA بود. ریشه زایی در محیط حاوی مقادیر کم IBA و یا محیط بدون هورمون به راحتی انجام شد. ژنوتیپ جوان که هنوز در فاز رویشی بود بیش از دو ژنوتیپ دیگر قدرت تکثیر داشت و مقدار کالوس کمتری تولید می کرد. ژنوتیپ ها از نظر سهولت ریشه زایی نیز با یکدیگر تفاوت داشتند. کلیه گیاهچه های تولید شده با موفقیت مراحل سازگاری و انتقال به مزرعه را طی کرده و رشد سریعی از خود نشان دادند.

اثر هورمون های مختلف رشد و زغال فعال بر روی ریزازدیادی فلفل دلمه ای (گلد فلیم) با استفاده از کشت تک گره بررسی گردید. نتایج نشان داد اضافه نمودن زغال فعال به محیط کشت، روشی مفید جهت رشد گیاهچه ها و ریشه دار کردن آنها بوده، از طرف دیگر، مانع تشکیل کالوس در انتهای ریزنمونه ها می شود. همچنین نشان داده شد که بهترین تیمار برای ریزازدیادی فلفل دلمه ای، محیط کشت پایه MS حاوی 2 میلی گرم در لیتر BAP و 0.5 میلی گرم در لیتر IBA است. ریزنمونه های رشد کرده در محیط کشت MS حاوی 0.5 میلی گرم در لیتر IBA ریشه دار شدند. 70 تا 90 درصد از گیاهچه های منتقل شده به گلخانه زنده مانده، رشد نمودند.

Eucalyptus microtheca F. Muell گونه ای بومی استرالیا است که در مناطق گرمسیری جنوب ایران نتایج امیدوارکننده ای از نظر سازگاری داشته است. ریزنمونه های سرشاخه های سبز نهال یک ساله E. microtheca در محیط MS (با نیمی از مقادیر NH4NO3 وKNO3 ) که با تیمار 1 میلی گرم در لیتر Kin و 1 میلی گرم در لیتر NAA همراه با مقادیر متفاوتی از TDZ تکمیل شده بود کشت گردیدند. تمایززدایی به صورت باززایی مستقیم، باززایی غیرمستقیم و جنین زایی سوماتیکی انجام گرفت. همه گیاهچه ها به منظور افزایش طول شاخه و ریشه به تیمار حاوی 0.5 میلی گرم در لیتر NAa و 0.5 میلی گرم در لیتر Kin منتقل شدند. فعالیت پراکسیداز در گیاهچه های حاصل از تیپ های متفاوت باززایی بررسی شد تا رابطه میان هورمون های تنظیم کننده رشد و تغییرات این آنزیم در گیاهچه ها مشخص شود. فعالیت پراکسیداز در باززایی مستقیم تغییرات کم ولی معنی داری داشت. با افزایش TDZ در باززایی غیرمستقیم فعالیت این آنزیم به شدت افزایش یافت. در جنین زایی سوماتیکی با وجود افزایش TDZ فعالیت پراکسیداز فوق العاده کاهش یافته بود. نتایج حاصل از تجزیه های آماری بیانگر وجود اختلاف معنی دار برای فعالیت پراکسیداز در انواع باززایی بود.

1چکیده مبسوط مقدمه و هدف: پژوهش در زمینه حفاظت از ژرم پلاسم گونه های درختی بومی و دارویی جنگل های شمال ایران به ویژه زالزالک خونین با خواص دارویی فراوان، دارای اهمیت است. تکثیر جنسی زالزالک به دلایل پوسته ضخیم و دو نوع خفتگی فیزیکی و فیزیولوژیک به سختی و با آپومیکسی امکان پذیر است و تکثیر غیرجنسی آن از راه ریشه دار کردن قلمه نیز با مشکلات فراوانی مواجه است. زالزالک خونین (Crataegus atrosanguinea) از خانواده Rosaceae یکی از گونه های با ارزش جنگل های شمال و غرب کشور محسوب می شود که به‎ دلیل مثمر بودن و داشتن چوب بسیار محکم و خواص دارویی متعدد دارای اهمیت فراوان است. خواص دارویی زالزالک در درمان فشار خون، تصلب شرائین و احتقان قلب، ضعف عضلات قلب و نارسایی کرونر به اثبات رسیده است. زالزالک حاوی متابولیت های ثانویه فراوان مانند فلاونوئیدها و پروآنتوسیانیدین و گیلکوزیدها است. بهینه سازی شرایط کشت درون شیشه ای زالزالک خونین به عنوان یکی از گونه های طبیعی ایران می تواند راهکار مناسبی برای تکثیر آن باشد. پژوهش حاضر با هدف کنترل آلودگی، کنترل قهوه ای شدن و القای کالوس زالزالک خونین (Crataegus atrosanguinea) در شرایط درون شیشه ای انجام شد. کنترل آلودگی ریزنمونه، بذر و بافت گیاهان از اهمیت بالایی برای موفقیت کشت بافت گیاهان محسوب می شود. از آنجا که پرآوری از ریزنمونه های طبیعی گیاهان برای کشت بافت در اولویت قرار دارد، معمولاً این مهم با قهوه ای شدن به ویژه برای گیاهان چوبی که دارای ساقه ضخیم و چوبی هستند با مشکلات فراوانی همراه است. تعیین نوع و غلظت تنظیم کننده رشد به‎عنوان یک عامل متغیر برای رشد گیاهان در شرایط درون شیشه ای ضروری است. بعد از اعمال تنظیم کننده رشد به محیط کشت، گیاه واکنش های مختلفی نشان خواهد داد اما یکی از راه های مناسب برای انتخاب مسیر صحیح باززایی گیاهان، تعیین وزن تر و خشک کالوس است که به‎طور گسترده به عنوان معیاری از رشد کالوس ها مورد اندازه‎گیری قرار می‎گیرد. با استفاده از وزن تر و خشک کالوس می توان منحنی رشد کالوس را به دست آورد. نتایج پژوهش های گذشته حاکی از دامنه وسیع تغییرات نوع و غلظت تنظیم کننده رشد بر کالوس زایی و باززایی گونه های مختلف جنس زالزالک است و متناسب با نوع گونه گیاهی باید نوع و غلظت خاصی از تنظیم کننده های رشد را اعمال کرد. مواد و روش ها: ساقه های جوان و سالم زالزالک‎ خونین از لاریجان آمل، استان مازندران، ایران با مختصات جغرافیایی '38° 58 شمالی و '10° 52 شرقی در ابتدای فصل رویش جمع آوری شد. ساقه های جمع آوری شده بلافاصله به آزمایشگاه کشت بافت گیاهی دانشکده منابع طبیعی در دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران منتقل شدند. ضدعفونی ساقه های طبیعی زالزالک به‎دلیل آلودگی سطحی و بافتی فراوان بسیار ضروری است. برای این‎منظور از ساقه ها ریزنمونه هایی به اندازه 0/5 تا یک سانتی متری برش داده شدند. تیمارهای کنترل آلودگی شامل HgCl2، H2O2، NaClO و AgNO3 و همچنین برای کنترل قهوه ای شدن ریزنمونه ها پنج تیمار طراحی شد. تیمارهای کنترل قهوه ای شدن شامل شاهد، آب روان، اسیداسکوربیک، پلی وینیل کلراید و ذغال فعال بود. به طور کلی محیط کشت از موادی شامل نمک های معدنی (عناصر کم مصرف و پر مصرف) به عنوان تأمین کننده رشد بیشینه، اسیدهای آمینه و ویتامین ها به‎عنوان نیتروژن، قند به‎عنوان منبع کربن و انرژی، تنظیم کننده های رشد به‎عنوان محرک رشد و ریخت زایی، آگار به‎عنوان جامدکننده محیط کشت و آب که 90 درصد محیط کشت را شامل می شود، تشکیل می گردد. محیط کشت به‎کار رفته در این تحقیق MS بود که اولین بار توسط درایور و کنیاکی در سال 1984 ساخته شد و با در نظر گرفتن روش دوفوسارد1976 تهیه شد. در این پژوهش pH محیط کشت روی 5/8 تنظیم گردید. برای القای کالوس، تیمارهای IBA، NAA، 2,4-D، BAP، TDZ و Kin در سه سطح غلظت 0/1، 1 و 6 میلی گرم در لیتر و ترکیب 6 mgl-1 NAA+1 mgl-1 BAP و 6 mgl-1 IBA+1 mgl-1 BAP در محیط کشت MS استفاده شد. در این مطالعه ریزنمونه های ساقه به‎صورت افقی روی محیط کشت قرار گرفتند. از بین تیمار های مختلف کالوس زایی برای بررسی القای کالوس، درصد کالوس زایی، درجه کالوس زایی، وزن تر و خشک کالوس و مساحت سطح مقطع کالوس اندازه گیری شد. بهترین تیمار از طریق محاسبه مشخصه های مذکور به دست آمد و برای واکشت از آن تیمار استفاده می شد. به طور تقریبی هر 20 روز و در مجموع پنج الی شش بار واکشت انجام گرفت. بعـد از کشـت کالوس ها در محیـط باززایـی، ریزنمونه ها در اتاقک کشت و قفسه های سازگاری تحت تیمار 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی در دمای 2± 25 درجه سانتی گراد با رطوبت 70 درصد قرار گرفتند. یافته ها: نتایج نشان داد که HgCl2 (0/5 درصد، 16 دقیقه) با میانگین 100 درصد سلامت به عنوان مناسب ترین تیمار کنترل آلودگی بود. تیمار شاهد با 98 درصد سلامت به عنوان مناسب ترین تیمار کنترل قهوه ای شدن مشاهده شد. همچنین نتایج نشان داد که نوع، غلظت و اثر متقابل نوع و غلظت تنظیم کننده رشد بر مشخصه های القای کالوس زالزالک خونین اثر معنی داری دارد (P<0.01). بیشترین وزن تر و خشک کالوس، درصد و درجه کالوس زایی و سطح مقطع کالوس در بین تیمارهای اکسین و سیتوکنین به ترتیب برای تیمارهای 6 میلی گرم در لیتر NAA و تیمار 1 میلی گرم در لیتر BAP مشاهده شد. همچنین نتایج نشان داد که بیشترین مقدار مشخصه های القای کالوس مورد مطالعه در محیط کشت حاوی ترکیب اکسین و سیتوکنین (6 mgl-1 IBA+1 mgl-1 BAP) مشاهده گردید. نتیجه گیری کلی: به طور کلی نتایج نشان داد که در حالت عادی و بدون اعمال هیچ تیماری تا 90 درصد احتمال کنترل قهوه ای شدن ریزنمونه های سرشاخه های طبیعی زالزالک خونین وجود دارد. برای ضدعفونی ریزنمونه ها استفاده از کلرید جیوه نیم‎درصد به مدت 16 دقیقه پیشنهاد می شود. ترکیب تنظیم کننده های رشد در محیط کشت برای القای کالوس زالزاک خونین بسیار مناسب ارزیابی شد. ارائه نتایج این پژوهش می تواند دستورالعمل آزمایشگاهی برای باززایی و پرآوری زالزالک خونین فراهم کند.

شناخت شرایط محیطی درون شیشه می تواند به رفع نارساییهای رشد گیاهچه ها در روش کشت بافت و بالا بردن بازده تولید در این روش کمک نماید. به این منظور، گیاهچه های گیلاس وحشی در ظرفهای کشت بافت و با دو نوع درپوش مختلف، معمولی (NVC) و یا درپوش فیلتردار (VC)، مورد مطالعه قرار گرفتند. میزان غلظت گاز CO2 به طور کلی در ظرفهای کشت کمتر از اتمسفر بود ولی این میزان در NVC کاهش بیشتری را نشان داد. در این حال افزایش شدت نور به مصرف بیشتر CO2 و در نتیجه کاهش بیشتر غلظت آن در ظرفهای کشت منجر گردید. هر چند با وجود این تفاوت در غلظت CO2، میزان توان فتوسنتزی گیاهچه ها در ظرفهای VC حدود 17 درصد کمتر از ظرفهای NVC بود. میزان تعرق و هدایت روزنه ای نیز در برگهای تیمار VC به مراتب کمتر از NVC بود که اثرات کاهش رطوبت نسبی، در بسته تر شدن روزنه های برگ مربوط است. پایین تر بودن میزان هدایت روزنه ای تیمار VC در کاهش تلفات آب بویژه در زمان انتقال گیاهچه ها به محیط خارج شیشه، و افزایش زنده مانی از اهمیت بسیاری برخوردار است.